Alışveriş yapmanın haz veren bir davranış olduğunu belirten Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, alışveriş isteği ile ihtiyaç arasında bir denge kurulması gerektiğine dikkat çekiyor. Evlilikte çiftlerden birinin bütçesini iyi yönetmemesinin çocuklar için de olumsuz örnek oluşturabileceğini ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu modeldeki bir anne ya da baba çocuğa da yanlış örnek olur. Çocuk bütçe yapmayı bilemeyen, parasını kontrolsüz şekilde harcayan ebeveynini rol model olarak seçerse gelecekte şımarık ve bencil olabilir. Anne ve babanın ikisinin de tutarlı, disiplini oluşturması lazım.” uyarısında bulundu.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, alışveriş bağımlılığına ilişkin AKRA FM Evlilik Okulu programında önemli değerlendirme ve tavsiyelerde bulundu.
Alışveriş bağımlılığının kişinin özel hayatında çeşitli sorunlara yol açabileceğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, özellikle evliliklerde taraflardan birinde bu bağımlılığın olmasının çeşitli sorunlara neden olacağını kaydetti.
Alışveriş isteğiyle ihtiyaç arasında denge kurulmalı
Alışveriş yapmanın kişiye zevk verdiğini ancak alışveriş yapma isteğiyle ihtiyaç dengesinin kurulması gerektiğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu dengenin çocukluk döneminden itibaren öğrenilmesi gerektiğini söyledi. Finansal okuryazarlığı öğrenmenin de önemine işaret eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Birçok ülkede finansal okuryazarlık eğitimi veriliyor. Finansal okuryazarlık eğitimi alan bir kimse, bütçe ve kaynak yönetimi gibi pekçok ana noktayı öğreniyor. Paranı ve kaynakların akıllıca kullanılması önemlidir.” dedi.
Paranın kontrollü harcanması çocukken öğreniliyor…
Özellikle paranın kontrollü şekilde harcanmasının çocukluk döneminden başlanarak öğrenileceğini ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Genellikle kolay şartlarda büyüyen ve her şeyi kolayca elde eden kişiler, paranın ya da kaynakların yönetilmesinde güçlük çekiyor. Bütçesini iyi yönetemiyor. Parasını düşünmeden kolayca harcıyor.” dedi.
Ailede kısa ve orta vadeli hedefler belirlenmelidir
İktisat kelimesinin iktisat etmek yani ekonomiyi, bütçeyi yönetmek anlamına geldiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Maksat kökünden geliyor. Kişinin maksadı varsa yatırımını ona göre yapıyor. Bunun için bu kaynak yönetiminin en önemli noktası amaç belirlemektir, amaçlı davranımdır. Bu nedenle ailede amaç belirlemek öncelikli olmalıdır. Evde bir amacımız mı var mı? Örneğin evimiz kiraysa bundan kurtulmak ya da yatırım yapmak gibi amaçlar olmalı ve hedefler belirlenmelidir. Kısa ve orta vadeli amaçların olması önemlidir. ‘Bu ay şu kadar parayı bir kenara ayırmamız lazım.’ Denilerek buna göre hareket etmek lazım. Kişinin alışveriş yapma isteği ya da para harcama isteği geldiği zaman ‘Bunu almak istiyorum ama şimdi acil ihtiyaç değil ya da evde bunun benzeri var.’ şeklinde düşünerek bu isteğinden vazgeçmesi gerekir.” dedi.
Alışveriş bağımlılığının 3 belirtisi!
Alışveriş bağımlılığı olan kişilerde üç ana belirtinin görüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bunları ‘dürtü kontrol bozukluğu, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ve aşırı hareketlilik’ şeklinde sıraladı. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu kişiler, isteklerini, dürtülerini, arzularını kontrol edemez. Bazı kişilerde uzamış ergenliğe de rastlanmaktadır.” dedi.
Alışveriş bağımlısı eş varsa bütçe yönetimi ele alınmalıdır
Eşinde alışveriş bağımlılığı bulunan kişinin eşini sözlü olarak uyarabileceğini ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu etkili olamıyorsa yazılı uyarmak gerekir. Evin bütçesinin eş tarafından yönetilmesi gerekir. Bunun için de bir plan yapılmalıdır. ‘Evin bütçesine şu kadar para giriyor. Giderlerimiz bunlar. Evin bütçesini ben yöneteceğim’ diyerek kontrolün sağlanması gerekir.” dedi. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, yazılı uyarıdan sonraki aşamanın davranışsal uyarı olduğunu belirterek “Burada tavır konulması, hatalı olan hareketin onaylanmaması önemlidir.” dedi.
Çocuğa yanlış rol model olunabilir
Çiftlerden birinin bütçesini iyi yönetmemesinin çocuklar için de olumsuz örnek oluşturabileceğini ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu modeldeki bir anne ya da baba çocuğa da yanlış örnek olur. Çocuk bütçe yapmayı bilemeyen, parasını kontrolsüz şekilde harcayan ebeveynini rol model olarak seçerse gelecekte şımarık ve bencil olabilir. Çocuk hoşuna gideni seçer, çocuğun doğasıdır bu. Anne disiplin koyucu, baba gevşek disiplin ya da tam tersi olsa çocuk gevşek disiplini seçer. Anne ve babanın ikisinin de tutarlı disiplini oluşturması lazım. Katı disiplin de zararlı olacaktır. Baskıcılık geri teper, gevşek disiplin o da kaybettirir. Hayat kurallı ortamdır.” dedi.
Bağımlılığın beyindeki kontrol merkezinin çalışma bozukluğu olduğunu ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi burada dürtü ve haz kontrolünü sağlayamıyor. Kişi alışverişi neden yapıyor? Stresi azaltmak için alışveriş yapınca o bir haz haline geliyor. Bir şeye morali bozuluyor, birine kızıyor, gidiyor alışveriş yapıyor, rahatlıyor.” dedi.
kuralına göre hareket edilmelidir
Kaynak yönetiminde, kaynağı büyütmenin hedeflenmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İnsan ve zaman yönetiminde de öyledir. kuralı vardır. Girişimcilik eğitiminde verilir, kuralında bir insan 85 dakikasını yaptığı işe ayırıyorsa 15 dakikasını yaptığı iş hakkında düşünmeye ayıracak. Mesela bir kişi bütün gün çalışıyor, koşturuyor, çok çalıştığı düşünülür. Oysa o çok çalışma değildir. Çalışır ama kuralına göre 100 dakikanın 15 dakikasını yaptığı iş hakkında düşünür ve özeleştiri yapabilir. Böyle durumlarda kuralına uyan kişiler, bir müddet sonra vizyon sahibi olurlar. Gelecek projeksiyonları olur, yani stratejik hedefleri bellidir, yani maksatları bellidir ve yatırımlarını stratejik yığınaklarını ona göre yaparlar.” dedi.
Adil paylaşımda ortak adalet sağlanıyor
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kaynak yönetiminde adil paylaşım yapabilmenin de önemli olduğunun altını çizdi. Prof. Dr. Tarhan, “Adil paylaşım şu açıdan önemlidir; nasıl para yönetirken maksat varsa ve maksadın belliyse adil paylaşımı ona göre yapıyorsun. O zaman adil paylaşımda ortak adalet sağlanabiliyor ama ortak maksat yoksa ortak adalet sağlanamıyor. Hedefte birlik olursa, yöntemlerde de birlik oluşabiliyor. Onun için adaletin oluşabilmesi için muhakkak insanın hedefinin doğru olması önemli.
Stratejik hedef, kişinin ego idealidir
Stratejik düşünmenin ve hedef belirlemenin günlük hayatta da çok önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Stratejik hedef, kişinin ego idealidir. Onun için kişinin vizyon sahibi olması önemlidir. Kalite yönetiminde işletmelerin vizyon, misyon, kalite değerleri belirlenir ve o doğrultuda şirket ilerler. Bu zaman yönetimidir, kaynak yönetimidir. Bütçe yönetiminde de bu geçerlidir. İyi çocuk yetiştirmede de yönetimin önemi büyüktür. Bir insan yetiştirmek, bir yere müdür olmaktan çok daha önemlidir. Çocuğu en iyi şekilde yetiştirebilmek için zaman sermayeni çocuğa ayıracaksın, nasihat yerine örnek olmak gerekiyor, çocuğa emir vermek yerine seçenekler sunmak gerekiyor.” ded
Okunma : 1531
ÜHA
