Toplumumuz için çok kıymetli olan günleri yaşıyoruz. Kurban Bayramı gibi paylaşmanın, ortak duygularda buluşmanın, bir arada olmanın kıymetini anladığımız bu özel günlerde bir araya gelmek, kuşakların buluşması çok değerli. Aile büyüklerinin genç kuşaklara tecrübelerini aktarması her iki taraf için de hem anlamlı hem de çok yararlı. Çocuğun gelişiminde sosyal öğrenmenin pek çok yararı olduğu anlaşıldı. Asırlardır devam eden geniş aile kültürümüz çocuğun gelişiminde önemli çözümler sunuyor.
İleri yaştaki aile büyükleriyle yeni kuşağın bir arada olması hem beyni zinde tutmak hem de psikolojik iyi oluş açısından önemli katkılar sağlıyor.
Gençler beyinlerini bu dönemde verimli ve uyumlu bir şekilde tıpkı bir orkestra gibi kullanamıyorlar yani sağ beyinle sol beyin arasında uyum sağlamada zorluk çekebiliyorlar. Sol beyin mantıksal kararlarla ilgili, sağ beyin duygusal kararlarla ilgili, ön beyin ise bu iki beynin bağlantı köprüsü olduğu bir bölge. Bu bölge ileri yaşta daha çok gelişiyor. Bu bölge sayesinde kişi hem mantıksal karar alıyor hem de bütüncül düşünebiliyor.
Filozoflar ya da sürekli hayal kurup amaca yönelik yeni deneyimlere açık kişilerin beyninin her tarafında müthiş bir network oluştuğu, ağ oluştuğu görülüyor. Kuş beyninde bir iki bağlantı var ama insan beyninde 10 bin bağlantı var. İleri yaştaki bireylerde de bu bağlantıların daha fazla olduğu biliniyor. O nedenle ileri yaş bilgelik yaşı olarak da tanımlanıyor. İnsan tecrübeleri ışığında daha hızlı, daha az stresli, daha doğru kararlar veriyor.
İki tarafın da ihtiyaçları örtüşüyor
İleri yaştaki kişilerin en büyük birikimi ve en büyük sermayeleri bilgelikleridir. Yani ailede büyüklere danışılması ve fikirlerinden faydalanılması genç kuşaklar için çok değerlidir. İleri yaştaki bireyler için en çok hoşuna giden şey fikirlerinin sorulmasıdır. O nedenle dedelerle torunlar, anneanneler ve babaannelerle torunlar çok iyi anlaşır. Bu da şundan kaynaklanır: Bir tarafın sorup öğrenmeye ihtiyacı vardır, diğerinin de yaşam tecrübesini anlatmaya ihtiyacı var. İki ihtiyaç örtüştüğü için çok iyi anlaşırlar.
Büyükleriyle birlikte oynamaları, konuşmaları, sohbet etmeleri ve birlikte bir şeyleri paylaşmaları çocuklar için kısa yollu öğrenmedir. Bu sayede yaşam tecrübelerini öğreniyorlar. Günümüzde çocuklar teknoloji sayesinde kolayca bilgiye internetten ulaşabiliyor ama o sanal bir bilgidir ve sohbetin yerine asla geçmez.
Çocuk gelişiminde sosyal temasın ayrı bir önemi var
Çocuk gelişiminde fiziki şartlarda yani yüz yüze öğrenme çok önemli. Bu öğrenme çocukta ince motor becerisini etkiliyor, kaba motor becerisini etkiliyor, dil becerisini etkiliyor ve çocuğun birçok becerisini geliştirmede katkılar sunuyor.
Çocuğun gelişen ruhunda 6 tane beceri var. Daha önce hep 4 beceri biliniyordu şimdi duyusal beceriler ve mikro mimiklerle ilgili beceriler eklendi. Mesela annesi babası mimik kullanmıyorsa yani çocuğa gülerken ya da kızarken ifadesizse çocuk gülmeyi bile doğru düzgün öğrenemiyor. Çocuk beyindeki ayna nöronlar sayesinde aynalayarak öğreniyor.
Geniş aile kültürümüz çözüm sunuyor
O nedenle çocuk 3 yaşına girdiği zaman kreşe gönderilmesini tavsiye ediyoruz. Eğer anneanne babaanne varsa bu bir avantajdır. Bizim geniş aile kültürümüz, asırlardır buna çözüm sunuyor. Çocuk anneanne veya babaanne yoksa bile amca, hala, dayı, teyze çocuklarıyla büyüyordu. Kiminle arkadaşlık ettiğini biliyordun, komşular belliydi daha güvenli bir çevre vardı ama şimdi güvenli çevre zayıfladı.
Bu ilişkiler aile içerisinde de zayıfsa çocuklarımız sosyal eksiklerle büyüyecekler. Akademik başarısı yüksek olmasına karşın sosyal becerisi zayıf çocuklar gelecekte pek çok sorun yaşayacaktır. Mesela bazı çocuklar vardır; okulda hep birinci ama hayata atılınca başarısız, karşı cinsle başarısız. Ne oluyor? Sadece ders odaklı, akademik başarısı yüksek, proje çocuk yetiştirmişiz. Sosyal becerisi zayıf, sosyal temas zayıf, oturup sohbet edemiyor.
Bu küresel soruna karşı bizim yardımlaşma ve paylaşım kültürümüz şu anda dünyada birçok önemli üniversitede ders olarak okutulmaya başladı. Harvard, Yale üniversiteleri, İngiltere’de Bristol Üniversitesi, Pozitif Psikoloji adı altında empati eğitimi vermeye başladı. Çünkü dünyada empati erozyonu var.
Bizde görünmeyen bir aile sigortası var. Ailede biri iflas ettiği zaman ne yapıp edip aralarında para toplarlar. İhtiyaçları neyse karşılanır. Bunlar bizim aile sistemimizin güzellikleri ama bunları kaybediyoruz. Aileye ne gerek var şeklindeki küresel projenin oyununa gelmeyelim.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan
Okunma : 2967
ÜHA
