Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Hürriyet Aile köşesinde bu hafta “Çocuk Gelişiminde Ebeveynin Rolü” konusuna ilişkin bir yazı kaleme aldı.
Çocuk yanlış bir şey yaptığında hemen ceza mı vereceğiz? Böyle durumlarda ilk önce anne 'ben' dilini kullanacak.
Narsistik anne-baba modeli çocuğu yanlış yetiştiriyor
"Sen niye bunu yapıyorsun?" diyen, çocuğa parmak sallayan annelik babalık modelinde genellikle sessiz bir çocuk yetiştiriliyor, itaatkar bir çocuk yetiştiriliyor ama çocuğun özgüveni düşük oluyor. Bu maalesef bizim toplumumuzda çok yaygın. Anne baba çocuğa her türlü baskı yapıyor ve en sonunda şöyle diyor: "Ben bunu senin için yapıyorum."
Çocuğu kendine bağlıyor. Böyle anne ve babaların çocukları yoktur. Böyle anne babaların rehineleri vardır. Rehin alıyorlar, köleleştiriyorlar. Bu son derece narsistik bir anne baba modelidir. Çocuğu yanlış yetiştiriyor.
"Ben çektim, o çekmesin" yaklaşımına dikkat!
Son zamanlarda gözlemlediğimiz ikinci bir annelik babalık modeli daha var. Z kuşağı dediğimiz kuşaklarda yapılan bir hata var. Burada çocuğa her şey için izin veren ebeveyn tarzı. Çocuğu özgür olsun istiyor. "Ben bir sürü sıkıntı çektim, o çekmesin" diyor. Varlık içinde büyüyen çocukla, zorluk içinde büyüyen çocuğun olgunlaşması daha farklı oluyor.
Kusuru hep başkasında gören çocuk yalnızlaşıyor
Eski kuşaklarda zorluklar ve yokluklar içerisinde büyüme vardı. Kendiliğinden o zorlukları yene yene çocuk hayat yolunda ilerliyordu ama şimdi çocuğun önüne kırmızı halı serilmiş, bütün yollar çiçekle döşenmiş gibi. Böyle olduğu zaman çocuk her şeyi kolay elde ediyor. Emek vermeden, yorulmadan, terlemeden bir şey elde etmeyi öğrendiği zaman gelecekte zorluk çekiliyor. Hayat o kadar kolay değil ki. Annesi babası gibi kimse onun etrafında dönmeyecek ki. Böyle durumlarda çocukta ne oluyor? Çocuk kusuru hep başkalarında buluyor ve yalnız kalıyor. Arkadaşı olmuyor, sosyalleşemiyor.
Oyun çocuğun en ciddi işidir
Çocuğun gelişiminde oyunun da çok önemli bir yeri vardır. Çocukla birlikte oturacaksınız, oyun oynayacaksınız. Çocukta ince motor becerisi vardır, bu nasıl geliştirilir? Kız çocuklarında iğne iplik ince motor becerilerini geliştirir. Sökmek, takmak, bu tip oyuncakların hepsi ince motor becerisi öğretiyor. Oyun çocuğun en ciddi işidir. Çocuğu sakın oyunsuz bırakmayalım. Oyunsuz bırakmak o çocuğa yapılan bir kötülüktür. Çocuk oynayacak, sökecek, takacak. Çünkü bu onun küçük dünyasıdır. Bütün öğrendiklerini orada tekrar ediyor. Anne yerine bir sembol koyuyor, baba yerine sembol koyuyor. Onları yan yana getiriyor. Kafasında kendi küçük dünyasında hayal kurarken oyuna bunu yansıtıyor.
Çocuk babayla da zaman geçirecek
Çocuğun anne ve babasıyla oyun oynamasının da çok önemli bir yeri vardır. Çocuk annesiyle de babasıyla da birlikte oyun oynayacak. Baba olmak, sadece eve ekmek getirmek değildir. Anne rolüyle baba rolünün farkı yoktur. Bizim kültürümüzde yanlış olan bir bakış açısı vardır. Babayı biraz kenarda tutar, baba eve ekmek getirir. Baba rolü bu değildir.
Sihirli kavram: Birlikte zaman geçirmek
Çocuk kişilik özelliklerinin bir kısmını anneden bir kısmını babadan alıyor. Anne ve babanın ilişkisinden alıyor. Onun için baba da çocukla birlikte zaman geçirmeyi başaracak. Birlikte zaman geçirmek buradaki sihirli kavramdır. Birlikte zaman geçirmek eğer mümkün olursa çocuklar anne baba ile güvenli ilişki kurarlar. Bir şeyden korktukları zaman yan gözle anneye babaya bakarlar. Bir deprem oldu, felaket oldu. Yan gözle bakarlar eğer anne baba panik değilse, rahatsa çocuk da rahat olur. Çocuğu ortamdan uzaklaştırmak işkencedir.
Anne ve baba için en büyük görev, çocuk için evde sıcak bir atmosfer oluşturulmasıdır. Çocuk okuldan eve gelirken seve seve mi geliyor yani anne ve baba eve gelirken seve seve mi geliyor? Eğer ev cazibe noktasıysa çocuk sağlıklıdır.
Emir vermek yerine seçenek sunulmalı
Çocuğu yetiştirirken yaşına uygun sorumluluklar verilmesi de önemlidir. Benmerkezci çocuk yetiştirmemek için de anne ve babanın küçük yaştan itibaren, küçük sorumluluklarla başlaması gerekir. Mesela çocuğa "Bunu giy" şeklinde söylendiği zaman çocuğun özerklik duygusu gelişmez. Emir vermek yerine, seçenek sunmak gereklidir. Beş tane tişört çıkartacak ama hiç olmazsa biri cazip olsun, çocuğun seveceği gibi olsun ve çocuk "Ben seçtim" desin. Böylece anne ve baba da kontrolü kaybetmemiş olur. Çocuğa emir vermek yerine seçenek sunmak, nasihat vermek, vaaz vermek yerine de örnek olmak, rol model olmak gerekir. Çocuk ileri yaşta "Annem ve babam benim kahramanım" demeli. Bir anne ve baba çocuklarına bunu söyletebiliyorsa o çocuk için iyi bir özdeşim modeli olmuşlardır.
Okunma : 3000
