Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Hürriyet Aile köşesinde bu hafta “Zaman Yönetimi” konusuna ilişkin bir yazı kaleme aldı.
Kişinin yaşamını idame ettirirken önem ve önceliklerini belirlemede zaman yönetimi çok önemli... Zaman yönetiminde ise asıl iş, kişinin dikkatini yönetebilmesi ve dikkat sıralaması yapabilmesidir. Kişinin zamanı iyi yönetebilmeyi öğrenmesi ise büyük önem taşıyor. İnsanın hayatındaki ilkeleri belirleyen amaç ve anlam piramidi, kişinin tüm yaşamını etkileyecektir. O nedenle piramidin en üstünde kişinin hayatını anlamlı kılacak hedeflerin ve varoluşsal amaçların yer alması gerekir.
Zaman yönetimi için bahsedilen önem, öncelik, anlam-amaç piramitleri, bir tür dikkat yönetimi anlamına geliyor. Kişi,“En önemli konuya en fazla zaman ayıracağım”, “En öncelikli konuya öncelikle karar vereceğim”, “Karar verirken muhakkak anlam ve amaçları göz önüne alacağım” bilinciyle bu üç noktaya dikkat ederse bu üç piramidi de kullanmış olur. Zaman yönetiminde asıl iş, dikkati yönetebilmek ve dikkat sıralaması yapabilmektir.
Biz farkında olmadan dikkatimizi yönetiyorlar…
Dijital platformlar günümüzde adeta ikna laboratuvarı gibi çalışıyor. İkna laboratuvarında, kişinin öncelikleri değiştirilmeye çalışılır. Şimdi bizim de dijital alandaki ayak izlerimizden önceliklerimiz, nelerle ilgilendiğimiz, ne izleyip ne dinlediğimiz takip ediliyor. Anahtar kelimeler belirlenip önümüze çıkarılıyor. Biz farkında olmadan dikkatimizi yönetiyorlar. Anahtar kelimelerle insanları adeta esir alıp yönetiyorlar. Bunun farkına varan insan yönetilmez. Bunun için de zamanı iyi yönetebilmeyi öğrenmemiz gerekiyor.
Sabırsızlık ve acelecilik bilgeliğin düşmanıdır
Bilge için zaman, büyülü bir kavramdır. Neden büyülü bir kavramdır? Zamanı iyi yönetmek demek; nerede hızlanman, nerede yavaşlaman gerektiğini bilmek demektir. Sabırsızlık ve acelecilik bilgeliğin en büyük düşmanıdır. Bununla ilgili Sokrates’in bir bilgelik dersi vardır: Kıbrıs Kralı Nikokreon’un sofrasında Sokrates, hiç konuşmadan oturur dururmuş. Neden böyle sessizce oturduğunu soracak olmuşlar. Şöyle demiş filozof: ‘Burası benim söyleyeceklerimin yeri değil; burada söylenmesi gerekenleri de ben bilmiyorum, o yüzden susuyorum.’
Nasıl yaptığın önemlidir
“Bilgelik Psikolojisi” isimli kitap serimde bir insanın karar verme sürecinde etkili olan önemli belirleyicilere dikkat çekmiştim. Bir insan karar verirken ‘Bu benim için ne kadar önemli?’ ve ‘Benim için ne kadar öncelikli?’ sorularını kendine sormalıdır. Mecellenin temel kurallarından biridir: Usul esasa mukaddemdir. Usul esastan öncedir, öncelik piramidinde. İdare Mahkemesi’nin kararları için 60 günlük itiraz süresi vardır. Altmış birinci gün gidersen, günü kaçırdığın için hakkını arayamazsın. Usulden kaybedersin davayı. Onun için usul, yani nasıl yaptığın, ne yaptığın kadar önemlidir.
Amaç ve anlam piramidi, hayattaki ilkelerimizi belirler
İnsanın hayatındaki ilkeleri belirleyen amaç ve anlam piramidi, kişinin tüm yaşamını etkileyecektir. O nedenle piramidin en üstünde kişinin hayatını anlamlı kılacak hedeflerin ve varoluşsal amaçların yer alması gerekir.
En yüksekte varoluşsal amaçlar yer alıyor
“Amaç-Anlam Piramidi”nde en yüksek amaç, en üstte yer alır. İnsanın en yüksek amaçları nelerdir? En yüksekte varoluşsal amaçlar yer alır: ‘Hayatının sonuna geldiğin zaman nasıl bir insan olmak istiyorsun? Nasıl anılmak istiyorsun, hayatta nasıl bir iz bırakmak istiyorsun?’ İkinci katta soyut amaçlar, üçüncü katta sosyal-toplumsal amaçlar gelir.
Ego idealini en üste koyanlar sadece kendisi için yaşar
Bazı insanlar, amaç piramidinin en tepesine şahsi çıkarlarını koyarlar. Bunu koyan insan karar verirken farkında olmadan sadece kendi yararını gözetir. Öncelik her zaman kendisindedir. Bir şey alacaksa bunun aile bütçesine etkisini, doğaya etkisini vs. düşünmez. Amaçsız alışveriş yapan kişiler genelde böyledir; finansal okuryazarlıkları iyi değildir. Piramitte, dördüncü sırada ego ideali gelir. Ego idealinizi en üste koyduysanız sadece kendiniz için yaşıyorsunuz, demektir.
Kapitalizm, ego idealini birinci sıraya çıkarır
Bu sıralamadaki seçimler, kişinin nasıl bir kişiliğe sahip olduğunu belirlemektedir. Ego ideali bazen somut bazen soyuttur. Bazıları zengin olmayı, meşhur olmayı yaşam amacı olarak görür. Ego idealindeki somut ve soyut amaçlar arasında denge kurmak önemli. Kapitalist sistemde en yüksek değer ve amaç paradır. Kapitalizmin duası da paradır. Bu sebeple kapitalizm ego idealini dördüncü sıradan birinci sıraya çıkarır.
Karar verirken amaç piramidi unutulmamalı
Amaç piramidinin beşinci sırasında maddi amaçlar ve çıkarlar yer alır. Altıncı sırada ise yemek, içmek, üremek, cinsellik gibi fiziksel amaçlar yer alır. Karar verirken önem ve öncelik piramidiyle birlikte amaç piramidini de unutmayacağız.
Okunma : 1449
ÜHA
