Prof. Dr. Nevzat Tarhan'la Ramazan'ın psikolojik boyutlarını konuÅŸtuk…«Ramazan ayının toplumsal psikolojimizdeki olumlu dönüşümlerini anlatır mısınız? Ramazan toplumsal yapımızı, toplumsal dokumuzu, manevi hayatımızı nasıl etkiliyor? Psikolojimizi, manevi daÂyanışmamızı, toplumumuzun olması gereÂken hasletlerini nasıl ortaya çıkarıyor?
Ramazan, toplumumuzda gelenekselleÅŸÂmiÅŸ dini ritüellerln zirveye çıktığı bir ay. Toplumda çok yaygın bir ÅŸekilde kabulleÂnilmiÅŸ, toplumda din karşıtı uygulamalar yapıldığı bir dönemde bile Ramazan devam etmiÅŸ. Ramazan kökleÅŸmiÅŸ bir ibadet ayı. Toplumun tamamı tarafından kabul görmüş bir ay. Ramazan'ın sosyolojik ve psikolojik boyutları var. Bunları ayrı ayrı deÄŸerlenÂdirmek lazım. Neden Ramazan toplumda devam etmiÅŸ? Ramazan ayı aslında bir ihtiyacı karşılıyor. Ramazan ayını herkesin bu manevi ihtiyaçlarını karşılamakta. Hem Ä°badetleri karşılayan bir ay, hem de özellikle çocukların Ramazan ve Ramazan bayraÂmında kendilerini özel hissettikleri bir ay. DiÄŸer aylarda anne-baba çocuklara zaman ayırmazken. Ramazan'da aile baÄŸları güçÂleniyor. Bu nedenle Ramazan'ı kadınlar ve anneler daha çok arzuluyor ve yaşıyor. AiÂledeki bu tamamlayıcı iliÅŸki, daha önce eve uÄŸramayan eÅŸ, evle ilgileniyor. DiÄŸer tarafÂtan eÅŸ Ramazan ayı dolayısıyla bütün kötü huylarını terk ediyor. Bu konuda yaptığımız bir araÅŸtırma ve anket var. Ramazan'da yüzde 50 oranında alkolikler bile alkolü bırakıyorlar.
        Prof. Dr. Nevzat TarhanBir bakıma Ramazan insanın arınma dönemi oluyor. Psikolojik arınma dönemi, manevi yıkanma dönemi. Ä°nsanın kötü huylarından, kötü alışkanlıklarından arınma iyi ve güzel ÅŸeylere niyetlendikleri bir ay. Bu bir aylık süre, aynı zamanda aile baÄŸlarını güçlendiriyor. Sosyal aileye katkısı böyle. Bireye katkısı ise özellikle öz eleÅŸtiri yapma sürecini getirmesi. Kendini sorgulaÂma, "Ben kimim, öldükten sonra ölüm var, hayat var diye gafletten uyanma" gibi maÂnevi katkıları var. Psikolojik olarak Ä°nsana şöyle bir katkısı daha var. Ramazan ayında oruç insanın nefsine zor geliyor. Hele ÅŸimdi yaz günleri. Bu dönemde kiÅŸi insanın nefsi, sınırsız sorumsuz davranmak ister, ölçüsüz, her ÅŸeyi yapmak, her ÅŸeyi götürmek, yemek ister. Asıl özgürlük insanın nefsi arzularından özgür olabilmesidir. Ä°nsana bu özgürlüğü öğretiyor Ramazan ayı.
ArzulaÂrın, dürtülerin esiri olan, nefs tuzaklarına düşen, kendini yönetemeyen insana dürtü kontrolünü, kendini yönetmeyi, nefs kontÂrolünü, kendine hakim olmayı öğretmek için Ramazan ayı bir fırsat. Biz uzun uzun terapilerle dürtü kontrolü öğretmeye çalıÂşıyoruz. Dürtü kontrol bozukluÄŸu, aceleci, sabırsız olan kiÅŸilerde. Sabır ve dayanıklılık eÄŸitimi veriyor Ramazan ayı. Beynin ön bölÂgesi, dayanıklılıkla ilgili, sebatla ilgili sinirsel devreler var. Bu sinirsel devreler, tıpkı spor yapanların kaslarını geliÅŸtirdiÄŸi gibi, bu kiÅŸilerin beynindeki dayanıklılıkla ilgili yerlerin eÄŸitime ihtiyacı var. Ramazan bunun eÄŸitimini veriyor. Sabır ve tahammülün eÄŸitimini veriyor. Dayanıklılık eÄŸitimi verdiÄŸi için kiÅŸinin kendine hakim olması, arzularını ve isteklerini kontrol etmesi, nerede duracağını bilmesi, yoldan çıkarıcı, baÅŸtan çıkarıcı ÅŸeylere karşı direnç göstermeyi öğrenmesi için beyninin ön bölgesini güçlendirici etkisi var. Psikoterapilerde bizim uzun uzun yapmaya çalıştığımız ÅŸeyi, farkında olmadan toplumda bunun eÄŸitimine katkı saÄŸlayıcı bir deÄŸeri var. Bu nedenle anne-balalar Ramazan ayında çocuklarına ibadeti öğreÂtiyorlar. Ä°badet Allah rızası için yapılır. Asıl maksat odur. Fakat bazı anne babalar yufka yürekli davranır. "Aman çocuklarımız şöyle olmasın, böyle olmasın" diye düşünürler. Bu konuda çocuklarına kararlı davranmaları lazım. Çocuk yapmasa bile "SuçluluÄŸunu, piÅŸmanlığını" hissetmeli. Yoksa dürtü kontrolünü, arzu kontrolünü çocuklara öğretemeyiz. Sevgi fazlalığı, ÅŸefkat fazlalığı nedeniyle bazı anneler çocuÄŸum aç susuz kalmasın diye ergenliÄŸe girmiÅŸlere bile ÅŸefÂkatin suistimalini yapabiliyorlar. Bu nedenle burada net ve kararlı davranarak çocuklara bunun gerekçelerini anlatmamız gerekiyor. Bunu sevgiyle, sevgi gerekçelerini anlatmaÂmız gerekiyor. "Oruç tutarsa ödül mekanizÂmalarını harekete geçirmek" Bu bir rüşvet gibi deÄŸildir...
ÇocuÄŸun dürtü kontrolünü öğrenmesini saÄŸlamaktır. "Sen kulluk vaziÂfeni yap, ben de sana anne-babalık vazifemi yapacağım" ÇocuÄŸa sebat eÄŸitimi verebilÂmek çok önemli... Çocuk çikolata istiyor. Anne, hemen çikolatayı verirse, çocuk emek vermeden bir ÅŸeyleri elde etmeyi öğrenir, çocuk çikolata istediÄŸi zaman "15 dakika bekle, ÅŸu Ä°ÅŸi yap, ondan sonra vereceÄŸim" demek, çocuÄŸa dürtü kontrolü öğretmiÅŸ olursunuz.
KARDEŞLİK BAĞLARINI GÜÇLENDİRİYOR
Hocam, Ramazan toplumsal kardeÅŸlik projemizi nasıl etkiliyor? Bir çok kavramı biz yeniden hatırlıyoruz. Dayanışmayı, kardeÅŸliÄŸi, yardımlaÅŸmayı... Türkiye'deÂki medya cenderesi bir kültürle bazı kavramları bizim elimizden alıyor. SüÂrekli bize eÄŸlenceyi aşılıyor. Ramazan'ın bunları bize hatırlatmasında nasıl bir etkisi var?
Ramazan'ın kiÅŸiye, aileye, bireye faydası olduÄŸu gibi sosyal olarak da faydaları var. Ramazan sosyal bir Ä°badet zaten. Bu nedenÂle toplu teravihler kılınması, toplu iftarların verilmesi, toplumdaki sosyal baÄŸları güçÂlendiriyor. KardeÅŸlik baÄŸlarını güçlendiriyor. Biz buna psikoloji biliminde sosyal sermaye diyoruz. Nasıl bir insanın sermayesi var, ekonomik kaynak önce üretilir, sonra tüketiÂlir. Psikolojik kaynak var, önce üretilir, sonra tüketilir. Sosyal sermaye var, empati, iliÅŸki yönetimi, insan Ä°liÅŸkilerinde güven oluÅŸturÂmak, saygı oluÅŸturmak. Sosyal bilinç olarak söylenen yardımlaÅŸma, paylaÅŸma, bizim kültürümüzde infak olarak geçer. KiÅŸinin ihÂtiyacından fazlasını toplum için kullanması, insan temel ihtiyacından fazlasına sahipse, o kendisinin egosunu tatmin için deÄŸil, bireysel çıkar için deÄŸil, toplumsal fayda için kullanması. Bunu ibadet olarak dinimiz öngörmüş. Bizim dinimiz, yoldan geçerken yolda duran bir taşı kaldırmayı bile Ä°badet olarak öngörmüş. Ä°nsanların birbirine kötü zan deÄŸil, iyi zanla bakmasını saÄŸlayan bir ay Ramazan ayı. Çatışmaların bir çoÄŸunun sebebi önyargılardır ve empati eksikliÄŸidir. Karşı tarafı anlayamamaktan kaynaklanır. Bir insan kendisine yapılmasını istemediÄŸi bir ÅŸeyi baÅŸkasına yapmamalı. Bu bir küreÂsel ahlak kuralıdır, evrensel ahlak kuralıdır. Bu ahlak kuralını Ramazanda hayata geÂçirmek gerekiyor. Ä°nsan sadece kendisi için yaÅŸamıyor, toplumun bir parçası olduÄŸunu da hatırlıyor Ramazan'da. Ramazan sosyal bir ibadet, toplumun iyi ve güzele yönlenÂmesini saÄŸlayan bir ay. Aklı olan devletler Ramazan'ı teÅŸvik eder. Toplumda asayiÅŸ saÄŸlansın, topluma huzur gelsin, suçlar azalsın, güvenlikle ilgili yatırımlar azalsın diye, akıllı yönetimler Ramazan ayını teÅŸvik eder. Bunu vurgulamak istiyorum.
Aklı olan devletler Ramazan'ı teşvik eder
İnsan sadece kendisi için yaşamıyor, toplumun bir parçası olduğunu da hatırlıyor Ramazan'da. Ramazan bir ibadet, toplumun iyi ve güzele yönlenmesini sağlayan bir ay. Aklı olan devletler Ramazan'ı teşvik eder. Toplumda asayiş sağlansın, topluma huzur gelsin, suçlar azalsın, güvenlikle ilgili yatırımlar azalsın diye, akıllı yönetimler Ramazan ayını teşvik eder. Bunu vurgulamak istiyorum.
Nedim OdabaÅŸ
MÄ°LLÄ° GAZETE
Okunma : 6234
Ä°lgili
26 Kasım 2012
"Kişisel Haberler" içerisinde
